Sunday 19 December 2021

Zirna leh Thiamthil Dangte

Kumin 2021-ah CYMA chuan kumpuan thupui atan “Zirna Uar Kum” a rawn thlang leh a, kan hnam hian zirnaa hmasawn kan duh zia a tilang hle awm e. Zirna kan tih hian Sap Missionary ten khawthlang lam leh khawvel zau zawk thiamna mil zirna (modern education) hi kan rilrua lang lian ber niin a hriat. Nu leh pate pawhin an fate zirna in ropui hrang hrang aṭanga degree sang tak tak hlawhchhuak turin an fuih a, chu’ng degree hmang chuan sorkar hna hmuh an beiseipui fo thin. Zirna hi a pawimawh viau reng a; mimalah hmasawnna a thlen a, retheihna aṭangin mi a khaichhuak fo a, chhungkua leh khawtlang tana mi ṭangkai a siam a, ram leh hnam tana mi chhenfakawm a chher ṭhin. Zirna  hlut zia hi sawi nep chi a ni hauh lo, hmasawn kan tumna tur pawimawh tak a ni. Amaherawhchu, he khawvel danglam zelin a ken tel zirna kan ngaihpawimawh ang hian, sikula kan zirchhuah ni lo, kan pi leh pute aṭanga thiamna chi hrang hrang kan inhlanchhawn te hi kan hlut zual zel a tul viau awm e. 

Hnam dangin min chim hmaa kan pi leh pute nundan kan mitthla thiam theuh anga, vawiina kan khawsak phung nen a danglamna tepawh kan hre ṭheuh awm e. Khang hun laia an nunphung entawn vek a rem tawh lo a, khawvel danglam zel mila kan insiamrem a tul fo. Chutih rualin kalsan mai loa vawn nun zel tur erawh thliar thiam a ṭul viau awm e. 

Kan hnam zia rang (culture) tilang thei thiamthil (indigenous skills) chi hrang hrang - puan tah, la deh, thiam hnang deh (em, thlangra, hawng, adt.), kan ram leilung, sik leh sa mila lo neih leh hnam lam chi hrang hrang te hi kan Mizona tichiangtu, kan identity kan phochhuah theihna hmanraw pawimawh a ni. Kan khawvel tawn mekin a zir loh avangin thiamthil kan sawi te hi tuna ṭhalai tam zawk leh ṭhang leh thar lo awm zel tur tam zawk chuan kan thiam ve dawn lo niin a lang.

Tun aṭanga kum sawmthum a vei leh hunah chuan Mizo zingah bachelor/master/doctorate degree nei sang tel kan pun belh ang; kan pi leh pute aṭanga thiamthil kan inhlanchhawn ve thung te hi mi engzatin nge la vawng nung zel ang? Puanchei tah thiam kan awm loh hun te, êm tah thiam kan awm loh hun te, cheraw kan thiam kan awm loh hun te, hla do chham thiam kan awm loh hun te, mut hmuna Liandova te unau thawnthu hmanga tu leh fate awi mu tur kan awm loh hun a thleng mai angem? Chu’ng hunah chuan Mizo kan nihna a bo ang kan ti lo a; khawi hmunah pawh awmin, eng thawmhnaw pawh hain, eng ṭawng pawh hmang ila Mizo kan nihna hi a bo thei lo, amaherawhchu kan Mizona, hnam dang laka kan danglamnate engtin nge kan lanchhuah tir tak ang?

Keini YMA member te hian degree sang tak tak nei, hna ropui tak tak thawkte kan ngaihsan ang hian thiamthil kan tarlan takte leh tarlan loh pawimawh dang vawng nung tlattu, kan khawtlanga nula leh tlangval kutthemthiam leh taima em em te hi kan chawimawi a, an thiamna kan hlut sak hi a pawimawhin kan tihmakmawh a ni. Chu chuan ṭhang leh thar lo awm zel turah ṭhahnemngaihna leh phurna a tuh anga, kan pi leh pute thlarau zahawm tak kha a nung reng dawn a ni.

Kan pi kan pu mi huaite,

Dan ṭha kha mawi kan ti;

Ṭhian chhan thih an ngam fo ṭhin,

An hming a thang bawk si.

Keini’n chu dan chu zawmin,

Huai taka din kan tum;

Mizo kan ni kan hmel a ṭha,

Kan tum a sang bawk si.” - Rokunga


Note : Article ziah hi ka thiam lem lo nangin kan veng YMA chanchinbu enkawltute ṭhahnemngaihna zarah he thu tawi hi ka ziak ve a, min lo chhuak sak ve hlauh a ni ☺️